Özet

Deve, çöllerde yaşaması, uzun süre susuzluğa dayanması ve yük taşımacılığında kullanılması gibi yönleriyle önemli bir hayvandır. Bilinen özellikleriyle deve genelde İslâm toplumlarında, özelde ise Arap toplumunda önemli bir hayvandır. Deve, benzer özellikleri sebebiyle Türkler ve Türk kültürü açısından da önemli bir hayvan olarak kabul görmüş ve deve etrafında gerek sözlü gerekse yazılı geniş bir dil malzemesi oluşmuştur. Edebiyatımızda ve kültürümüzde önemli bir değer olarak karşımıza çıkan deve, II. Meşrutiyet döneminde, 1911 yılında, Nurettin Rüştü ve Haydar Rüştü tarafından çıkarılan “Cadaloz Gazetesi”nde mizahî bir unsur olarak kullanılmıştır. Dönemin siyasi yapısını ele alan bu gazete, 4 Nisan - 9 Eylül 1911 tarihleri arasında 45 sayı olarak çıkmış ve daha sonra da yayın hayatına son vermiştir. Söz konusu gazete ayrıca her ay mizahi bir kitap basımına da karar vermiştir. İşte bu kitaplardan biri de “Cadalozun Devesi” başlığını taşıyan eserdir. Eserde deve, zorluklara katlanması, susuzluğa ve açlığa dayanması, omzuna yüklenen ağırlıklar sebebiyle devrin insanının yaşamıyla ilişkilendirilerek mizahi bir dille anlatılmıştır. Eserde “Tavork, Kaparoz, Kokoz, Çil Horoz, Kokoroz ve Aforoz” takma isimleriyle kaleme alınmış altı şiir bulunmaktadır. Bu şiirlerin her birinde toplumdaki insanlar deveye benzetilerek devenin vasıfları üzerinden topluma mesaj verilmeye çalışılmıştır. Bu mesajlarda topluma veya dönemin yöneticilerine yönelik mizahın yanında yer yer hicve de rastlanmaktadır. “Cadalozun Devesi” adlı esere devenin, mizahi bir öğe olarak kullanılması ve insan yaşamıyla özdeşleştirilmesi açısından bakıldığında insanın daha çok çalışarak ve çabalayarak, özgürlüğü için mücadele etmesi ve onu kazanması gerektiği düşüncesinin vurgulandığını söylemek mümkündür. Zira özgürlükten maksat, insanın tembelliğe alışması, vatanını ve milletini unutması demek değildir. Bu çalışmada “Cadalozun Devesi” adlı eserde yer alan şiirler; içerik, şekil, dil-üslup ve ahenk başlıkları altında incelenerek devenin kültürümüzdeki yeri ve öneminden hareketle mizah ve hiciv unsuru olarak kullanılması üzerinde durulacaktır.

Anahtar Sözcükler: II. Meşrutiyet, Basın, Mizah, Cadaloz’un Devesi, Deve.

Abstract

Camels are an important ancestor in the desert, living in drought, relying on drought for a long time and being used for cargo transportation. The camel is an important animal in Islamic societies in general and Arab society in particular. Because of its similar characteristics, the camel was regarded as an important animal in terms of Turks and Turkish culture and a wide language material was written around the camel, both oral and written. In our literature and culture, the camel, which emerged as an important value, During the Constitutional period, "Cadaloz Newspaper" published by Nurettin Rüştü and Haydar Rüştü was used as a humorous element in 1911. This newspaper, which deals with the political structure of the period, came out as 45 points between April 4 and September 9, 1911, and then ended its publication. The newspaper also decided to publish a humorous book each month. One of these books is the title bearing the heading of "The Camel of The Cadaloz". The camel is described as a humorous dille by associating it with the life of the devil because of the burden of the camel, the difficulty of endurance, the reliance on thirst and hunger, the weight loaded on the shoulder. There are six poems in the work that have been preserved with the nicknames of "Tavork, Kaparoz, Kokoz, Çil Horoz, Kokoroz and Aforoz". In each of these poems, people in society tried to give collective messages through their qualities in analogy with the past. In these messages, there is a satire, as well as a humor about the gathering or the administrators of the period. It is possible to say that it is emphasized that the human being should struggle and struggle for his freedom and win it when he is seen as a "humorous element" and "identification with human life". Because the purpose of liberty is not to get used to laziness, to forget your country and your nation. In this work, poems in the work titled " The Camel of The Cadaloz " Content, form, language-style, and harmony, the use of humor and satire as an element in the movement from the place and importance of the culture will be emphasized.

Key Words: II. Constitutional Monarchy, Press, Humor, Cascade, Cave

http://dergipark.gov.tr/download/article-file/272372