Özet

Bağlamlı sözlük çalışmaları Osmanlı şiirini daha geniş kapsamlı biçimde inceleme fırsatı sunmaktadır. Eserlerden alınan tanıkların metin içerisindeki bağlamlarından yola çıkılarak değerlendirilmesi söz varlığı hakkında daha sağlıklı fikirler edinmemizi sağlamaktadır. Ayrıca bu çalışmalar söz varlığından hareketle şairler ve dönemler arasındaki farklılıkları, benzerlikleri daha net bir şekilde ortaya koymaktadır. Eserler içinde yer alan tarihi şahsiyetler ve yerlerin de kaynaklardan elde edilen refesanslarla sunulması edebiyat tarihimize de ışık tutmaktadır. TEBDİZ projesinde yer alan “Belîğ Mehmed Emîn Dîvânı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük]” adlı çalışmamızı belirlenen plan eşliğinde değerlendirdik ve usülüne uygun bir şekilde anlamlandırdık. Belîğ Mehmed Emîn’i bizim için önemli kılan dile olan hâkimiyeti ve manzumelerinde sosyal hayatı canlı bir şekilde yansıtması idi. 18. yüzyılda yaşamış Belîğ Mehmed Emîn atasözleri ve deyimleri kullanmakta bir usta olarak karşımıza çıkmaktadır. Dîvân’ını bir bahçe olarak tasavvur edecek olursak, şair bir bahçıvan edası ile bu bahçeyi rengârenk gülleri andıran atasözleri ve deyimlerle bezemiştir. Atasözleri ve deyimler bir milleti yansıtan en önemli kültürel miras unsurları arasında yer almaktadır. Bu şekilde kültürümüzü en ince ayrıntısına kadar yansıtan Belîğ Mehmed Emîn’in şiir dilini oluşturan söz varlığını ortaya koyarak erişilebilir hâle getirdik.

Anahtar Kelimeler: Belîğ Mehmed Emîn, Dîvân, 18. Yüzyıl, Bağlam.