Özet

Tarihimizi okumalar yoluyla anlamlandırıp onu yeniden yorumlayarak, tarihin, inancın, sosyal hayatın ve edebî metinlerin kelime dünyasına girip Türkçenin tarihsel sözlüğünü oluşturma çalışması kadim geçmişimize karşı önemli bir vazifedir. Tahlil, şerh, dil içi çeviri, lügat gibi çalışmalarla nispeten dokunulmuş olan bağlamsal çalışmaların manzum mensur bütün metinler ekseninde sistematik olarak akademik bir bakış açısıyla yeniden ele alınması takdir edilmesi gereken bir durumdur. Bu bildiride 18. yüzyılda kaleme alınmış olan Dergâh-nâme adlı eserde geçen dergâh isimlerinin beytin anlamını nasıl şekillendirdiği üzerinde durulacaktır. Ayrıca kelimenin temel anlamıyla birlikte çağrışım yoluyla beyit içinde kazandığı yeni ve zengin anlamlar ile beyitlerde kelimeler arasındaki mevcut anlam bağlantıları üzerinde durulacaktır. Giriş bölümünde kısaca bağlam kavramı, kelimelerin bağlam içinde anlam kazanma yolları, tür-bağlam ilişkisi üzerinde durulacak, ayrıca Dergâh-nâme hakkında kısaca bilgi verilecektir. Beyitlerdeki anlam ilişkisine geçmeden önce tekke isimlerinin kazandığı bağlamı ortaya koyabilmek bakımından mekân-insan ilişkisine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler: Bağlam, Dergâh-nâme, mekân, tür, anlam.

Abstract

Contextual Use of Space Names in Classical Poetry: The Case of Dergâh-Nâme To make sense of our history through readings, to reinterpret it, to enter the word world of literary texts, history, belief and social life and touch them, the work to create eventually the Turkish Historical Dictionary is an important duty towards our ancient history. It should be appreciated that contextual studies, which are relatively touched by studies such as analysis, commentary, interlinguas translation and vocabulary, should be systematically re-evaluated from the point of view of all poetic or prose texts. This paper focuses on how the names of dervish lodges in the Dergah-nâme, written in the 18th century, shape the meaning of the couplets, and the current meaning connections between the new and rich meanings gained in the couplet by means of treatments with the basic meaning of the word. In the introduction, the concept of contex briefly, the ways in which words gain meaning within the context and the relationship between genre and context will be discussed. In addition will be given about the Dergâh-nâme. Before moving on to the meaning relationship in couplets, the relationship between space and human will be discussed in order to reveal the context gained by the names of tekke (dervish lodge).

Keywords: Context, meaning, dergâh-nâme, literary genres, place names.

http://w3.bilecik.edu.tr/turkdiliedebiyati/wp-content/uploads/sites/15/2017/05/Osmanl%C4%B1-Edebi-Metinlerinin-Anlam-D%C3%BCnyas%C4%B1-Bildirileri-e-kitap.pdf