Öz

Klasik Türk şiirini anlamak, okuyucuların ve araştırmacıların şiir ve şair hakkında daha anlaşılır ve doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak, şiirin anlam dünyasını ortaya çıkaran çalışmaların yapılması ile mümkün olmaktadır. Bu çalışmaların başında ise şiir şerhleri gelmektedir. Şiir şerhleri ile elde edilen yöntem ve bilgi birikimi doğrultusunda şiiri açıklama ve anlama konusunda gelişmeler kaydedilmiştir. Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük (Tebdiz) çalışması, Klasik Türk şiirinin kelime ve anlam dünyasının daha iyi anlaşılabilmesi, şiir ve şiiri oluşturan unsurların, bunların altında yatan anlamların açığa çıkarılabilmesi gibi amaçlara hizmet etmektedir. Bu çalışma ile şiirin bağlamından hareketle kelimelere yüklenen anlamlar, çeşitli sözlükler ve kaynaklar yardımıyla tespit edilmektedir. Ayrıca bir şiiri oluştururken şairlerin kelimelerle kurmuş oldukları anlamsal bağlantılar ve kelimelere vermiş oldukları sözlüklerde bulunmayan bağlamsal anlamlar ortaya çıkarılmaktadır. Tebdiz kapsamında ele alınan Mihrî Hatun Divanı da yüksek lisans tezi olarak tarafımca bir sözlük ve dizin haline getirilmiş ve sözlük üzerinde çeşitli incelemelerde bulunulmuştur. Bu incelemelerden birisi de Divan’da yer alan farklı kelime kullanımları ve bağdaştırmalardır. Mihrî Hatun Divanı’nda yer alan anlamsal ve yapısal olarak farklılık arz eden, şiirin bağlamından hareketle anlam verilmiş kelime ve kelime grupları ile bağlamsal açıdan farklı bir bağdaştırma örneği bu çalışmada ele alınmıştır. Tespit edilen ifadelerin incelemesi yapılmış ve verilen anlamların bağlamsal yönü ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Klasik Türk edebiyatı, 15. yy., Mihrî Hatun, anlam, bağlam.

Abstract

To understand classical Turkish poetry, to enable readers and researchers to reach more comprehensible and accurate information about poetry and poet is made possible by the studies that reveal the meaning world of poetry. At the beginning of these studies, poetry commentaries come. In line with the methods and knowledge gathered by poetry commentaries, progress was made on explaining and understanding poetry. The Turkish Literature Concordance and Functional Glossary (Tebdiz) study serves the purposes such as the better understanding the world of word and meaning of Classical Turkish poetry, uncover of the elements that make up the poem and poem and the underlying meanings of them. With this study, the meanings attributed to the words on the basis of the context of the poem are determined with the help of various dictionaries and resources. In addition, while creating a poem, the semantic connections of poets with the words and the contextual meanings that are not found in the dictionaries they give to the words are revealed. The Mihrî Hatun Divan, which was dealt with within the framework of the Tebdiz, was a dictionary and indexed by me as a master's thesis and various reviews were made on the dictionary. One of these reviews is the use of different words and harmonizations in the Divan. In this study, the word and word groups which are give the meaning on the basis of the context of the poem, comprise of the semantic and structural differences of the Mihrî Hatun Divan and an example of contextually different harmonization are discussed. Detected expressions were examined and the contextual aspect of the given meanings was revealed.

Keywords: Classical Turkish literature, 15th century, Mihrî Hatun, meaning, context.