Öz

Divan şiirinin anlam zenginliği göz önünde bulundurulduğunda bağlam, şüphesiz büyük önem taşımaktadır. Kavramlar, hayaller, mazmunlar kendilerinden önce veya sonra gelen kavramlarla ilintili olarak yüzlerce farklı mana taşıyabilmektedirler. Genel itibarıyla yuvarlaklıkla ilgili olan “halka” kelimesinin sözlüklerde yirmiden fazla anlamı bulunmaktadır. Kelimenin anlam bakımından bu denli zengin olması, divan şairlerinin yuvarlaklıkla ilgili kurdukları hayallerde “halka” kelimesinin anlam zenginliğinden yararlanmalarını sağlamıştır. XVII. yüzyıl şairlerinden Azmî-zâde Hâletî de bu kelimenin anlam zenginliğinden faydalanan şairlerdendir. Divan’ında halka kelimesinin sekiz farklı manada toplam 38 defa kullanıldığı görülmektedir. Halka kelimesi, tek başına kullanıldığında karşıladığı anlamların yanı sıra birtakım kelimelerle bir araya gelip kelime grubu oluşturduğunda da yeni anlamlar kazanmaktadır. Bu çalışmada söz konusu edilen Divan’da, halka kelimesinin bu şekilde üç farklı kullanımı görülmektedir. Bunlardan ilki kelimenin “zikr, irşât” gibi kelimelerle bir araya gelerek kazandığı tasavvufî terim anlamıdır. İkincisi divan edebiyatında sıklıkla kullanılan “halka-begûş” yahut “halka der-gûş” sonuncusu ise “halka-i der gibi olmak” yani kapı halkası gibi olmaktır. Bu çalışmada “halka” kelimesinin Azmî-zâde Hâletî Divanı’nda tek başına ve diğer kelimelerle bir araya gelip kalıp ifadeler oluşturduğunda hangi anlamlarda kullanıldığı değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler: Halka, divan şiiri, bağlam, anlam, Azmî-zâde Hâletî.

Abstract

Considering the richness of the meaning of Divan poetry, the context is of course of great importance. Concepts, dreams, mazmuns can carry hundreds of different meanings in relation to the concepts before or after them. The word “halka” which is generally related to rounds, has more than twenty meanings in the dictionaries. The fact that the word is so rich in terms of meaning has enabled the divan poets to benefit from the meaning richness of the word “halka”.Azmî-zâde Hâletî, one of the poets of the 17th century, is one of the poets who benefit from the meaning richness of this word. It is seen that the word “halka"in his Divan was used 38 times in eight different ways. The word ring also means new meanings when it comes together with a number of words as well as the meanings it meets when it is used alone. In the Divan mentioned in this study, these three types of use of the word “halka” appear.The first of these is the meaning of the mystical term in which the word comes together with words such as “zikr, tevhit”. The second one is often used in divan literature “halka-begûş or halka der-gûş”, the last one is “to be like a halka-i der” that is to be like the door ring. In this study, the meaning of the word “halka” will be evaluated in the case of Azmî-zâde Hîletî Divan alone and when it comes together with other words and forms phrases.

Keywords: Ring, divan poem, context, meaning, Azmî-zâde Hâletî.

https://dergipark.org.tr/download/article-file/617915