Öz

Dil” sözcüğü, Türkçe sözlüklerde; “gönül, kalp, dil, yürek, niyet ve esir” olarak anlamlandırılmaktadır. Ancak sözcük, her ne kadar bu anlamların tümünü karşılasa da klasik Türk edebiyatında daha çok “duygunun merkezi olan gönül” manasıyla yorumlanmış; hatta sözcükle oluşan pek çok tamlamada da bu anlam ön plana çıkmıştır. Ancak kimi şiir örnekleri incelendiğinde “dil”in sözlüklerde yer alan bu anlamları karşılamadığı düşünülmüştür. Bu amaçla birçok sözlük ve kaynak taranmış ve “dil”in “karın” anlamına da geldiği tespit edilmiştir. Bu anlam, klasik Türk edebiyatında geçen hemen her şiirde sözcüğün yeniden yorumlanmasına imkân tanımakla kalmamış; dil ile ilgili tamlamaların da yeniden ele alınması gerektiğini göstermiştir. Örneğin “dil yarası” (puhte-i dil, zahm-ı dil, dil-i mecrûh, dilefgâr), pek çok beyitte bir hastalığa işaret etmekte ve “karında oluşan yara” olarak nitelendirilmektedir. Çalışmayı sınırlandırmak açısından söz konusu makalede “dil yarası”nın bu anlamı üzerinde durulmuş ve yaranın nasıl oluştuğu, neye benzediği ve tedavisinin neler olduğu araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler: dil, dil yarası, karın, sözlük, Farsça.

Abstract

The word a language is signified in Turkish dictionaries as heart, tongue, intention and captive. In classical Turkish literature, it is seen that this word means “heart”. In fact, in many statements formed by the word, this meaning has come to the fore. However, when some examples of poetry were examined, it was thought that in “dil” might have a different meaning. For this purpose, many dictionaries and sources have been scanned and “dil” has been identified as “abdomen”. In this sense, in accordance with the word of “dil” formed by the “dil yarası” and the study was also under investigation. And this expression can be interpreted as wound in the abdomen besides the meaning of heartbreak. Thus, the main framework of our study was established and the term abdomen was investigated as a form of disease. In this research, poem samples will be examined and how the wound is formed and what it looks like and how it is treated.

Keywords: “dil”, “dil yarası”, abdomen, dictionary, Persian.

http://dergipark.gov.tr/download/article-file/612277