Öz 

Sözlüklerde kelimelerin birden çok anlamı olduğu aşikârdır fakat bunların okuyucular tarafından her zaman doğru anlaşıldığını veya bir metni anlamlandırmada sözlüklerdeki anlamların tek başına yeterli olduğunu söylemek pek mümkün değildir. Bu durumda kelimelerin bir metin içinde hangi anlama gelecek şekilde kullanıldığı yani bağlamı öne çıkmaktadır. Bağlamın tespitinde söz konusu kelimenin metinde gerçek, yan veya mecaz anlamları ile kullanılıp kullanılmadığı da önem arz etmektedir. Bu kelimelerden biri de sözlüklerde “bataklıklarda yetişen kamış, çalgı aleti, her tür müzik aleti, mızraplı çalgıların genel adı, çalgılı eğlence yeri, bağlama, cura, tar, melodi, ezgi, silah, at koşumu, öğrenme, hile, ustalık, eş, benzer, çıkar, kanaat eden, yetinen” gibi birbiriyle benzer anlamların verildiği “sâz” sözcüğüdür. Söz konusu sözcüğün taradığımız klasik şiir metinlerinde de benzer anlamları ile tercih edildiği ve daha çok musiki aleti, eğlence ve eğlence yeri gibi anlamlarının öne çıktığı görülmektedir. Bu çalışmada “sâz” sözcüğünün “ses” anlamı üzerinde bir değerlendirmede bulunulacaktır. 

Anahtar Kelimeler: Sözlük, bağlam, klasik şiir, saz.

Abstract 

While it is well known that any one word in a language may be polysemic [have multiple dictionary meanings], one cannot claim that readers can always easily identify a particular nuance/meaning of a polyseme; moreover, dictionaries can, at times, prove insufficient in terms of revealing every specific subtlety. In such cases, one must rely on context, which allows the reader to infer as to whether the word in question is being used in a literal or figurative manner. One such word is the [Turkish] word sâz, which, according to most [Turkish, Turkic, and Ottoman] dictionaries may refer to a bulrush (aka. arundinaria), all musical instruments, a plucked stringed instrument, a Turkic folk instrument of the same name, any given place where a group of musicians gather, a baglama, a melody played on a tar (or, a melody in general), a weapon, a horse race, [the act of] learning, [the act of] cheating/trickery, expertise, counterpart, similar, profit, benefit, [the act of making smth.] sufficient, or sufficiency. In classical (Ottoman) Turkish poetry, this word—more often than not - is used in any one of the aforementioned contexts, especially so in reference to musical instruments or to where musicians gather and perform music. In this study, we will reveal that to the word sâz - in Classical Turkish poetry- can also come to mean “voice”. 

Keywords: Dictionary, context, classical Turkish poetry, sâz.

http://dergipark.gov.tr/download/article-file/612040