Öz

2010 yılında Nevşehir’de kıymetli hocamız Prof. Dr. Mustafa İsen adına düzenlenen “Uluslararası Mustafa İsen Biyografi Sempozyumu”nda sunduğumuz “Rızâ Tezkiresi’nden Hareketle Tezkirelerde Geçen Terimlere Dâir Notlar” başlıklı tebliğde özetle “Tezkirelerimizde özellikle şiir ve şâir ile ilgili, bir kısmı ortak bir kısmı ise özel olmak üzere pek çok terim kullanıldığını biliyoruz. 'hûb eş'âr mergûb güftâr, pâkîze, nazîf, âşıkâne, sûznâk, sâdıkâne, tarz-ı acîb eş'âr tavr-ı garîb güftâr, muhayyel, bîbedel, sâhib-i ihtirâ, sâhib-i fesâhat, tâze-gû ...' gibi vasıfların harc-ı âlem, içi boş kelime veya terkipler olmadığı da âşikârdır. Tezkirelerin sağlam bir şekilde metni çıkarıldıktan sonra, dikkatlice taranarak bu tür kavram veya terimlerin tespiti sûretiyle oluşturulacak 'Tezkireler Sözlüğü', 'Tezkire Terimleri Sözlüğü' veya 'Örnekleriyle Tezkirelerde Geçen Kavramlar Sözlüğü', sadece tezkire veya biyografi araştırmalarında değil, mensur eserlere ve hâliyle şiir ya da şi'riyete, şâir ve şâiriyete bakış hususunda da pek çok fayda sağlayacak önemli bir hizmet olacaktır.” görüşlerini ileri sürmüş ve adı geçen tezkirede kullanılan kavram ve terimler, ilgili yerlerde ayrıntılandığı gibi tasnîfe tâbi tutmuş; buralardan hareketle, şâirin içerisinde bulunduğu edebî ortam, şâirin fıtratı (≠abú), muhayyilesi, şâirlik kudreti, şâirin kişilik özellikleri, şâiri yegâne kılan husûsiyetleri, şiir tarzı, nesir tarzı, şâirin kalemi, nazım şekilleri ve örnek olarak aldığı beyit örneklerine değinmiştik. Aradan birkaç yıl geçtikten sonra meseleye dâir bakış açımızı bu küçük çalışma çerçevesinde özetlemek istiyoruz.

Anahtar Kelimeler: Tezkire, terimler, sözlük.

Abstract

In 2010, in Nevsehir, our precious teacher, Prof. Dr. Mustafa Isen, organized on behalf of "Biography International Symposium Mustafa Isen" we have claimed that, "Notes on the Terms Used in the Tezkires by Rızâ Tezkiresi" summarizes a paper titled, in summary, “We know that our tezkires particular aboutpoetry and poets, we know that a part is a common part of many terms used to be private. The qualities, which are like 'hûb eş'âr mergûb güftâr, pâkîze, nazîf, âşıkâne, sûznâk, sâdıkâne, tarz-ı acîb eş'âr tavr-ı garîb güftâr, muhayyel, bîbedel, sâhib-i ihtirâ, sâhib-i fesâhat, tâze-gû ...', are also clear that such qualifications are not wasteful words or compositions. After the tezkires with solid form of text is removed, 'Tezkireler Sözlüğü', 'Tezkire Terimleri Sözlüğü' veya 'Örnekleriyle Tezkirelerde Geçen Kavramlar Sözlüğü' which will be created with the determination of such concepts or terms which are carefully scanned, will be an important service that will provide many benefits to prose works and naturally about glancing to poems or poetry, poet and the quality or act of poet; not only in tezkire or biograph researches.” and classified concepts or terms, which are used in tezkire, is aforementioned, like elaborated on the relevant places; based on these, adverted to poet’s literary environment, creation, imagination, poetry capability, personality characteristics, special matters of poet’s which make unique him, style of poetry, style of vulture, ability of poet, verse shapes and couplets which he received sample. After a few years hiatus we want to summarize our point of view about the issue in the framework of this small study.

Keywords:Tezkire, terms, dictionary.

https://dergipark.org.tr/download/article-file/612034